Ο αλκοολικός & το περιβάλλον του

Συχνά, εκτός από τον ίδιο τον ασθενή, ακόμα και ο συγγενής αρνείται να παραδεχθεί το δικό του πρόβλημα. Σύμφωνα με την επιστήμη, το φαινόμενο αυτό καταλήγει στην ψυχολογική διαταραχή που ονομάζεται συνεξάρτηση και μπορεί να αντιμετωπιστεί.

 

ΣΥΝΕΞΑΡΤΗΣΗ

Η εξάρτηση κάποιου από το αλκοόλ, δηλαδή αλκοολισμός, είναι μία νόσος που επη­ρεάζει τόσο τον ίδιο/την ίδια, όσο και την οικογένεια του/της, όποιους συνεργάζονται ή όποιους ασχολούνται με αυτόν/την.

 

H Αρχή

H ζωή κυλάει στους καθημερινούς της ρυθμούς. Σπουδές, δουλειά, σπίτι, διασκέδαση, ενδιαφέροντα, παιδιά. 0 καθένας αγωνίζεται για να είναι ο ίδιος ευχαριστημένος και να προσφέρει ό,τι καλύτερο μπορεί στην οικογένεια του αν έχει. Όλα δείχνουν ότι πάνε καλά. Παρατηρείται ότι ένα μέλος της οικογένειας ή της παρέας πίνει όλο και πιο πολύ, όλο και πιο επικίνδυνα. Δικαιολογείται, πάει να το προσπεράσει, λέει όποια ώρα θέλει μπορεί να πιει όσο θέλει ή να μην πιει. Κάποια στιγμή η οικογένεια ή κάποιο έστω μέλος της αντιλαμβάνονται ότι το παιδί τους ή ο άνθρωπός τους πίνοντας χάνει τον έλεγχο και γίνεται ένα τέρας. Άσε, που λίγοι άνθρωποι στον τόπο μας αντιλαμβάνονται ότι μπορεί κάποιος να νοσήσει από αλκοολισμό ανεξάρτητα ηλικίας, φύλου, κοινωνικής/οικονομικής τάξης, εθνότητας ή θρησκείας. Το μυαλό σταματάει για δευτερόλεπτα. Η γη χάνεται κάτω απ’ τα πόδια τους. Νομίζουν ότι είναι ένας εφιάλτης, που θα χαθεί όταν ανοίξουν τα μάτια τους. Αρνούνται να το πιστέψουν κι ο φόβος έρχεται να τους σφίξει την ψυχή.

 

Η Άρνηση

Το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι να μιλήσουν με τον/την εξαρτημένο/νη. Αυτός/ή, βέβαια, αυτό που κάνει είναι ν’ αρνηθεί τα πάντα. Οι τρόποι που το αρνείται είναι η κατάπληξη, ο θυμός, η ειρωνεία και η διαβεβαίωση ότι όλ’ αυτά είναι ανοησίες και όλα πάνε καλά στη ζωή του/της. Οι συγγενείς τότε αρχίζουν να παρατηρούν τη συμπεριφορά του εν δυνάμει αλκοολικού. Βλέπουν τον/την αγαπημένο/η τους ν’ αλλάζει μέρα με τη μέρα. Να είναι νευρικός/ή, να λείπει ώρες απ’ το σπίτι, να κλείνεται στον εαυτό του/της, να αποφεύγει τις συναναστροφές, να απουσιάζει από το σχολείο ή τη δουλειά, να γίνεται επιθετικός/ή κι όλο να πίνει μεγαλύτερες ποσότητες.

 

Ο Φόβος και η Ενοχή

0 φόβος μεγαλώνει. Η ελπίδα ότι μπορεί να έχουν κάνει λάθος, χάνεται. Ο Γολγοθάς έχει αρχίσει γι’ αυτούς. Πονάνε που βλέπουνε τον/την αγαπημένο/η τους να μεταστρέφεται κάθε μέρα. Προσπαθούν να τον/την πλησιάσουν με αγάπη και να τον/την κάνουν να καταλάβει ότι ο δρόμος αυτός καταλήγει στην τρέλα, στον θάνατο ή στη φυλακή. Αυτός/ή όμως, δεν τους ακούει. Φοβούνται ότι κάποια μέρα θα μάθουν ή ότι έκανε κάποιο κακό ή ότι πέθανε. Αρχίζουν ν’ αναρωτιού­νται τι λάθος έκαναν αυτοί στον/στην αγαπημένο/η τους και το πρόβλη­μα αυτό τους κτύπησε ανελέητα. Η ενοχή τους είναι μεγάλη. Όλη την ευθύνη του/της εξαρτημένου/ης την παίρνουν πάνω τους, αφού και ο ίδιος/η ίδια ο/η αλκοολικός/ή τους την δίνει. Ντρέπονται, να μη μάθουν οι συγγενείς κι οι φίλοι τους αυτό το κακό που τους βρήκε. Η οικογένεια αρχίζει να παγιδεύεται από τη συμπεριφορά του/της κι απ’ τα συναισθήματα του/της. Βλέποντας ότι ο αλκοολικός/ή δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του/της, αναλαμβάνουν εκείνοι τις δι­κές του/της ευθύνες, πιστεύοντας ότι θα τον/την βοηθήσουν.

Κάποια από αυτά που κάνουν είναι τα εξής:

· Τον πιέζουν να σταματήσει, πότε με απειλές, πότε με καλοσύνη και πότε με θυμό.

· Τον δικαιολογούν στους γύρω τους, λέγοντας ότι τον τελευταίο καιρό είναι άρρωστος ή περνάει δύσκολα στη δουλειά ή στη σχολή.

· Του δίνουν χρήματα.

· Τον/την καλύπτουν στις απουσίες.

 

Ο Θυμός

Τίποτα όμως απ’ αυτά δεν καλυτερεύει την κατάσταση. Βλέ­ποντας λοιπόν ότι η χρήση εξακολουθεί, άλλα δυνατά συναισθήματα έρχονται να εγκατασταθούν στην ψυχή τους. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης, αυτοεκτίμησης και τέλος ο «Θυμός». Είναι συνέχεια θυμωμένοι μαζί του/της και τον/την κατηγορούν γι’ αυτά που «τους κάνει». Συνέχεια υπάρχουν καβγάδες στην οικογένεια. Πολλές φορές μαλώνουν, όχι για τον/την εξαρτημένο/η, αλλά μεταξύ τους. 0 θυμός σιγά σιγά γίνεται οργή, που αρχίζει να τους κυριεύει.

Τα πράγματα δεν αλλάζουν. Συνεχίζουν την προσπάθεια της βοή­θειας με τον ίδιο τρόπο, αλλά δεν γίνεται καμιά αλλαγή. Πιστεύουν ότι μόνοι τους θα κάνουν τον/την εξαρτημένο/η να σταματήσει. Η κοι­νωνική τους ζωή τελειώνει. Απομακρύνονται απ’ τους φίλους ή από άλλους συγγενείς, που δεν ξέρουν το πρόβλημα τους, αν και βέβαια ο περίγυρος έχει παρακολουθήσει τις αλλαγές του αλκοολικού και υποψιάζεται την κατάσταση.. Άλλω­στε, τι να συζητήσουν μαζί τους; Το μυαλό έχει μόνο μία σκέψη. Πώς θα σταματήσει ο αλκοολικός να πίνει ή πώς θα το μετριάσει. Δεν ακούνε τίποτ’ άλλο, δεν σκέφτονται άλλα πράγματα, δεν μπορούν να δια­βάσουν ένα βιβλίο, να πάνε έναν περίπατο. Δεν υπάρχουν αυτά τα πράγματα για κείνους. Όλες οι μέρες είναι ίδιες. Γεμάτες απ’ τα γνωστά και βασανιστικά συναισθήματα του πόνου, του φόβου, του θυμού και της ενοχής. 0 ένας ρίχνει τις ευθύνες στον άλλον για λά­θη που έγιναν, και είχε ο/η αγαπημένος/νη τους αυτή την κατάληξη.

Αυτό το μπαλάκι της ενοχής, που ο ένας ρίχνει στον άλλον, δεν γίνεται μόνο μεταξύ των γονιών, αλλά και απ’ τους γονείς προς τον/την σύντροφο του/της εξαρτημένου/ης. Αυτή η κατάσταση μπορεί να κρατήσει πολύ καιρό. Σιγά σιγά εκτός απ’ τη συναισθηματική καταστροφή, έρχεται και η οικονομική. Ο/η εξαρτημένος/η χάνει την δουλειά του, δανείζεται χρήματα για να πάρει αλκοόλ ή να κερνάει. Αφήστε που μπορεί να είναι εξαρτημένος/η και από άλλες ουσίες. Πολλές φορές οι συγγενείς πληρώνουν για να ξεπληρώσουν τα χρέη του/της εξαρτημένου/νης ή νομικά έξοδα αν έχει εμπλακεί σε κάποιο παράπτωμα ή αδίκημα.

 

Η Ελπίδα

Αρχίζουν να χάνουν την ελπίδα τους. Πιστεύουν ότι όλα έχουν χαθεί. Κάποια μέρα, όμως, ο αλκοολικός/ή ζητάει βοήθεια για ν’ αντι­μετωπίσει το πρόβλημα της/του. Μια λαμπρή αχτίδα έρχεται να φω­τίσει την ψυχή του αμέσου περιβάλλοντός του/της. Η θεραπεία του/της εξαρτημένου/νης αρχίζει με τη βοήθεια κάποιου ειδικού, ή με τις «Ομάδες των Ανωνύμων» ή και με τα δύο. Η συμπεριφορά του/της αρχίζει ν’ αλλάζει. Καθώς περνά ο καιρός και βλέπουν ότι ξαναβρίσκει τον «καλό παλιό εαυτό του/της», εκείνοι χαίρονται και πιστεύουν ότι όλα τα άσχημα πέρασαν. Ο αγαπημένος τους είναι καλά. Όλα τελείωσαν. Σιγά σιγά, όμως, ανακαλύπτουν ότι δεν έχουν τελειώσει όλα, τουλάχιστον γι’ αυτούς. Ο/η αγαπημένος/η τους φέρεται παράξενα, μόνο που τώρα δεν κάνει χρήση αλκοόλ ή/και άλλων ουσιών. Τι συμβαίνει; Γιατί θυμώνει μαζί τους; Γιατί δεν θέλει να μοιρά­ζεται αυτά που αισθάνεται μαζί τους, αλλά με κάποιους άλλους. Γιατί είναι θλιμμένος/η κάποιες φορές;

 

Η Αμφιβολία

Η αμφιβολία ξανάρχεται. Αναρωτιούνται μήπως ξανάρχισε να πίνει ,αρχίζουν πάλι να τον παρακολουθούν. Γρήγορα ανακαλύπτουν ότι ο αγαπημένος τους δεν άρχισε ξανά να πίνει. Δεν μπορούν όμως να καταλάβουν τι συμβαίνει. Βλέπουν ότι κάνει μεγάλο αγώνα για να καλυτερέψει τον εαυτό του/της, με όποιο τρόπο θεραπείας έχει διαλέξει. Αλλά κάτι συμβαίνει με αυτήν/τον. Αναρωτιούνται γιατί τους φέρεται απότομα κάποιες φορές, ή γιατί είναι απόμακρος/η. Αυτό τους πληγώνει, γιατί τον/την αγαπούν. Θέλουν το καλό του/της και τον/την συμβουλεύουν συχνά γι’ αυτό. Όμως, οι καβγάδες κι η αναστάτωση δεν λείπουν απ’ το σπίτι. Γιατί γί­νεται αυτό; Γιατί ο/η αγαπημένος/η τους απλά δεν κάνει αυτά που εκείνοι θέλουν να κάνει. Κάνει πράγματα για τον εαυτό του/της. Μαθαίνει για το ποιος/ποια είναι, τι θέλει και πώς να ζήσει την κάθε μέρα του/της πιο καλά χωρίς να πίνει. Η κατάσταση στην οικογένεια είναι συναι­σθηματικά η ίδια. Μόνο που αυτή τη φορά ο/η αλκοολικός/ή έχει αρ­χίσει να πορεύεται στο δρόμο της ανάρρωσης ανεξάρτητα από τα άλλα μέλη της οικογένειας. Οι συγγενείς δεν τον/την ακολουθούν. Δεν πιστεύουν ότι έχουν αρρωστήσει και οι ίδιοι, γιατί αυτοί δεν πίνουν χωρίς έλεγχο ή δεν κάνουν χρήση άλλων ουσιών.

 

Η Παραδοχή

Εκεί λοιπόν έρχεται το δύσκολο κομμάτι που πρέπει να δουν οι συγγενείς. Να παραδεχτούν ότι η χρήση του/της εξαρτημένου/νης αρρώστησε και τους ίδιους ψυχικά και πνευματικά, γεμίζοντας τους με όλ’ αυτά τα συναισθήματα που ανέφερα παραπάνω. Και που ενώ ο/η εξαρτημένος/νη τα τα­κτοποιεί μαθαίνοντας όχι να ζει μέσα σ’ αυτά, αλλά να τα αφήσει να υπάρχουν μέσα του/της, εκείνοι παραμένουν εγκλωβισμένοι μέσα σ’ αυτά και σ’ όλες τις αρνητικές σκέψεις, μνήμες και συμπεριφορές που αυτά φέρνουν μαζί τους.

Χρειάζεται, λοιπόν, μαζί με τον/την εξαρτημένο/η και οι συγγενείς να παίρνουν την ανάλογη βοήθεια. Να μάθουν ότι όπως ο/η αγαπη­μένος /νη τους έχει αρρωστήσει από την κατάχρηση αλκοόλ κι η ασθένεια από την οποία πάσχει ονομάζεται «εξάρτηση από το αλκοόλ/αλκοολισμός», έτσι κι εκείνοι πάσχουν από την χρήση των συναισθημάτων τους από και προς τον/την εξαρτημένο/νη έχουν αρρωστήσει δηλαδή από μία διαταραχή που ονομάζεται «Συνεξάρτηση». Να μπορέσουν να καταλάβουν την ανισχυρότητά τους προς τους άλλους. Να παραδεχτούν όλα όσα τους ενοχλούν, στον εαυτό τους ή στους άλλους. Να μάθουν ότι πρώτα αγαπούν τον εαυτό τους και μετά τους άλλους. Να προσπαθήσουν ν’ απαγκιστρω­θούν με αγάπη απ’ τους άλλους και να μην προσπαθούν ν’ αλλά­ξουν κανέναν άλλον, παρά μόνο τους ίδιους.

«Απαγκίστρωση», μια λέξη που πολλές φορές φοβίζει. Απαγκί­στρωση δεν σημαίνει σταματώ ν’ αγαπώ ή να νοιάζομαι τον άλ­λον. Σημαίνει ότι την ανησυχία την κάνουμε πίστη σε μας, στους άλλους ή σε κάποια Ανώτερη Δύναμη. Σημαίνει αλλάζω τον δι­κό μου εαυτό κι όχι τον άλλον. Σημαίνει παίρνω ευθύνη για μέ­να κι όχι για τον άλλον. Σημαίνει μαθαίνω να ικανοποιώ τον δι­κό μου εαυτό κι όχι να προσπαθώ με τα δικά μου θέλω να ικα­νοποιήσω τον άλλον. Όπως λοιπόν ο εξαρτημένος μπορεί, αν το θελήσει, να βρει το δρόμο για την αρχή της ανάρρωσης του, έτσι και οι συγγενείς, αν θέλουν, μπορούν να βρουν κι αυτοί το δρό­μο της δικής τους ανάρρωσης. 0 καθένας μας έρχεται μια φορά μόνο σ’ αυτή τη ζωή κι αξίζει να γευτούμε όλοι μας έναν καλύτερο τρόπο όποια κι αν είναι τα προβλήματα μας.

Αυτό όμως δεν μπορεί να το κάνει κάποιος μόνος του με επιτυχία. ‘Υπάρχουν οι ειδικοί και οι Ομάδες των ΑΛΑΝΩΝ που απλώνουν το χέρι της βοήθειας, φτάνει να θελήσουμε να το κρατήσουμε μ’ αγάπη κι εμπι­στοσύνη. Δεν είμαστε μόνοι μας. Δεν μπορούμε μόνοι μας, γιατί δεν ξέρουμε. Μπορούμε όλοι μαζί που έχουμε το ίδιο πρόβλημα και ο καθένας ξεχωριστά, να δώσουμε αγάπη, ελπίδα και χαρά, στον πα­ραμελημένο εαυτό μας. Αυτό τον εαυτό που για χρόνια τον αφή­ναμε στην άκρη, στο όνομα της Αγάπης που προσφέραμε στους άλ­λους. Ο δρόμος της ανάρρωσης ενός εξαρτημένου είναι δύσκολος.

Κάποιες φορές υπάρχουν υποτροπές, δηλαδή ο/η αλκοολικός/ή ξαναπέφτουν στο αλκοόλ ή και σε άλλες ψυχοτρόπους ουσίες. Τότε οι συγγενείς πανι­κοβάλλονται. Νιώθουν ότι αρχίζουν πάλι τα ίδια προβλήματα κι ο φόβος τους τρελαίνει. Αν οι συγγενείς παρακολουθούν τις Ομάδες ή μιλάνε με κάποιον ειδικό, τότε η αντιμετώπιση της υποτροπής γι’ αυτούς είναι πιο ήπια από άποψη συναισθημάτων. Καλούνται να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους πάνω στο πρόβλημα, να βάλουν όρια και να πάρουν αποφάσεις. Δίνουν κάποιο χρονικό όριο στον/στην αλκοολικό/ή τους για να σταματήσει, δεν του δίνουν χρήματα, δεν τον/την καλύπτουν και, το πιο σημαντικό, ξέρουν ότι δεν είναι δική τους η ευθύνη της υποτροπής. Δεν φορτώνονται τα συναισθήματα της ενοχής που ο εξαρτημένος θα τους φορτώσει και έχουν ξεκαθαρίσει στον/στην αγαπημένο/η τους ότι αυτόν/ην τον/την αγαπούν, αλλά την ουσία και την χρήση δεν τις θέλουν στη ζωή τους.

Αν ο εξαρτημένος συνεχίσει τη χρήση μετά το χρονικό όριο που του έβαλαν οι περισσότεροι συγγενείς, τότε τον διώχνουν ακόμη και απ’ το σπίτι έχοντας του/της πει τι ακριβώς πρέπει να κάνει αν θέλει. Αυτή είναι μια απόφαση που φέρνει έναν τρομερό πόνο και φόβο στην ψυχή τους. Τους πονά που ο/η αγαπημένος/η τους είναι πάλι πίσω και φοβούνται να μην του/της συμβεί κακό. Όμως, όλ’ αυτά τα συναισθήματα που τους πνίγουν, τα μοιράζονται είτε μ’ άλλους που τα πέρασαν πριν απ’ αυτούς και ξέρουν πώς να τα αντιμετωπίσουν είτε με τον ειδικό που τους καθοδηγεί και έτσι γαληνεύουν αρκετά. Μια γλυκιά κου­βέντα, μια αγκαλιά τους μετριάζει τον πόνο και τον φόβο. Γιατί ξέ­ρουν τι γινόταν πριν, όταν νόμιζαν ότι μόνοι τους και με τον δικό τους τρόπο θα τον/την βοηθούσαν και τίποτα δεν άλλαζε. Αφήνουν έτσι τον /την αγαπημένο/η τους ν’ αναλάβει τις ευθύνες της χρήσης του. Ξέρουν ότι ο αλκοολισμός δεν είναι επιλογή του, ενώ το να σταματή­σει τη χρήση είναι επιλογή του. Όσοι συγγενείς δεν έχουν ζητήσει βοήθεια απο τις Ομάδες ΑΛΑΝΩΝ ή ειδικό ή και τα δύο, τότε η υποτροπή του εξαρτημένου είναι πολύ δύσκολη γι’ αυτούς. Συνεχίζουν μόνοι τους να κάνουν τα ίδια λάθη, ξέρουν τι πέρασαν κι ότι θα τα ξαναπεράσουν, αλλά αρ­νούνται να κάνουν κάτι για το πρόβλημα που και οι ίδιοι έχουν.

Αγαλλίαση, ελπίδα, υπομονή, πίστη, είναι λέξεις και συναισθή­ματα που δεν υπάρχουν στη ζωή τους και στη σκέψη τους. Κατηφορίζουν όλο και πιο βαθιά στον πόνο, στο φόβο, στη λύπη, στην αυτολύπηση, στις ενοχές και βέβαια στην οργή. Έτσι, όμως, δεν βοηθούν ούτε τον/την αγαπημένο/η τους, αλλά ούτε τον εαυτό τους. Ξέρουν ότι το αύριο θα είναι το ίδιο ή και χειρότερο από το σήμερα. Οι Ομάδες λένε ότι κάθε μέρα είναι καλύτερη απ’ την προηγούμε­νη, φτάνει εμείς να θέλουμε να την χαρούμε.

Αθανασία Παπαβασιλείου

Σύμβουλος εξαρτημένων & συνεξαρτημένων

Copyright © 2002 ΣΙΜΩΝΗ Ξ. και ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΓΚΥΡΑ» Δ.Α. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΒΕΕ

 

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Χωρίς να το θέλει και χωρίς να το αντιλαμβάνεται, η οικογένεια του αλκοολικού εμπλέκεται και αυτή στη διαδικασία της εξάρτη­σης, έτσι ώστε να μην καθιστά υπερβολή να πούμε ότι όπου υπάρχει ένας εξαρτημένος, εκεί υπάρχει και μια άρρωστη, μια συν-εξαρτημένη οικογένεια. Συν-εξάρτηση δεν σημαίνει οπωσ­δήποτε εξάρτηση από το αλκοόλ, αλλά εξάρτηση από τη συμπε­ριφορά του αλκοολικού.

Ό,τι ειπωθεί εδώ για την οικογένεια, ισχύει και για στενούς φί­λους και για συνεργάτες. Όποιος βρίσκεται συναισθηματικά δε­μένος με αλκοολικό, δεν πονά και δεν υποφέρει μόνο επειδή βλέ­πει τον άνθρωπο του να βασανίζεται και να καταστρέφεται και συμπάσχει μαζί του. Αρρωσταίνει και ο ίδιος και πνευματικά και συναισθηματικά και κοινωνικά. Η εξέλιξη της αρρώστιας του εί­ναι ένα αντικατόπρισμα της εξέλιξης του εξαρτημένου αρρώστου. Διανύει κι αυτός τις ίδιες ακριβώς φάσεις εμπλοκών.

Στην πρώτη φάση η οικογένεια αρνείται, διαψεύδει, αποσιω­πά το πρόβλημα, όπως ακριβώς το κάνει κι ο αλκοολικός. Εφευρίσκει διαρκώς δικαιολογίες ώστε να συγκαλύπτει αυτό που συμβαίνει καθώς και τα συναισθήματα που αυτό προκαλεί.
Στη δεύτερη φάση, το πρόβλημα είναι πια τόσο οφθαλμοφα­νές που δεν γίνεται να διαψευσθεί. Η οικογένεια προσπαθεί να το ελέγξει. Παρακαλεί, ικετεύει τον αλκοολικό να μην πίνει τόσο. Εκείνος υπόσχεται, χωρίς όμως να είναι σε θέση να τηρήσει τον λόγο του. Αρχίζουν οι επιπλήξεις, οι απειλές, οι τσακωμοί, που σαν μοναδικό αποτέλεσμα έχουν την αύξηση του ποτού, την αύ­ξηση της απελπισίας.
Στην τρίτη φάση συντελείται η κατάρρευση της οικογένειας. Το πρόβλημα δεν μπορεί πια να κρατηθεί κρυφό από τον περίγυρο. Τα μέλη, γεμάτα ντροπή, αποφεύγουν τις κοινωνικές συνανα­στροφές, αρχίζει η απόσυρση και η απομόνωση. Φοβούνται, πα­νικοβάλλονται βλέποντας ότι δεν είναι δυνατόν να ελέγξουν την εξάρτηση του αλκοολικού από το ποτό. Αρχίζουν να τον παρα­καλούν για πιο βραχυπρόθεσμους στόχους, όπως π.χ. «τουλάχι­στον μην πιεις πολύ αύριο που είναι η γιορτή μου» ή «μη μεθύσεις το βράδυ που θα έρθουν οι γονείς μου».
Στην τέταρτη φάση η οικογένεια προσπαθεί να βρει μια και­νούρια ισορροπία, π.χ. αν ο σύζυγος είναι αλκοολικός, αναλαμ­βάνει η σύζυγος τον κυρίαρχο ρόλο, παίρνει στις πλάτες της όλες τις ευθύνες και τα καθήκοντα. Εάν αλκοολική είναι η σύζυγος, ο άνδρας την αναλαμβάνει πλήρως ως ανάπηρη και προσπαθεί να εκπληρώσει κάθε της επιθυμία. Εάν ο/η αλκοολικός/ή είναι ένα παιδί στην οικογένεια, οι γονείς τσακώνονται μεταξύ τους επιρρίπτωντας ευθύνες ο ένας στον άλλο και επιλέγοντας στα τυφλά πότε το ρόλο του καλού και πότε τον ρόλο του κακού. Μειώνονται οι επιπλήξεις και έρ­χεται ο οίκτος. 0 άρρωστος χάνει το ρόλο του συζύγου ή του πα­τέρα και του φέρονται όπως σ’ ένα ανεύθυνο παιδί.
Η πέμπτη φάση περιέχει προσπάθειες ανεξαρτητοποίησης, σκέ­ψεις για διαζύγιο. Γνωρίζουμε βέβαια ότι οι απειλές διαζυγίου αλλά και οι οποιεσδήποτε απειλές δεν φέρνουν καμιά βελτίωση αν ο εξαρτημένος ξέρει ότι είναι μόνο λόγια και ότι δεν υπάρχει το κουράγιο για την πραγματοποίηση τους. Σπανιότατα η απει­λή διαζυγίου μπορεί να οδηγήσει τον άρρωστο να αναζητήσει θε­ραπεία. Και τότε όμως το κίνητρο αυτό δεν είναι αρκετό. Η οποιαδήποτε θεραπεία, μόνο τότε έχει επιτυχία, όταν γίνεται για τον εαυτό μας, όταν το κίνητρο είναι να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από το βάσανο της εξάρτησης και από την αθλιότητα.Συμβαίνει βέβαια στη φάση αυτή πραγματικά ο ένας από τους δύο συζύγους να βγάλει το διαζύγιο. Και πάλι είναι πολύ δύ­σκολο να «χωρίσει» κανείς από έναν εξαρτημένο. Η ανάγκη του να γαντζωθεί είναι τόση, που θα εφεύρει διάφορες δικαιολογίες να χωθεί ξανά στην οικογένεια ή στο σπίτι του αποφασισμένου συντρόφου, να προκαλέσει τον οίκτο του, κι αυτός σαν συν-εξαρ-τημένος θα του τον προσφέρει και θα βρεθεί ξανά μπλεγμένος στο φαύλο κύκλο της δυστυχίας.

ΤΑ ΟΔΥΝΗΡΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΥΣ

Μέχρι να ξεκινήσει κανείς την πορεία ανάρρωσης από τη συν-εξάρτηση, παγιδεύεται για χρόνια μέσα σε βαριά και δυσάρεστα συναισθήματα. Θα αναφερθώ σε μερικά από αυτά, όπως η απο­γοήτευση , για το ότι η αγάπη, η στοργή, η φροντίδα τους πάνε χα­μένα. Όχι μόνο δεν βρίσκουν ανταπόκριση, όχι μόνο ο αλκοολι­κός δεν σταματά το ποτό, αλλά και με την ασυνεπή και αντιφα­τική συμπεριφορά του ζουν συνεχώς σε ένα κλίμα σύγχυσης και ανασφάλειας. Μία φοβούνται μήπως τρελάθηκε εκείνος, μία μή­πως τρελάθηκαν αυτοί. Πληγώνονται και πονούν από τις συνεχείς παράλογες επιπλήξεις και κατηγορίες του, αγανακτούν, θυμώ­νουν που σηκώνουν όλα τα βάρη της ευθύνης, απελπίζονται στη

μοναξιά γιατί ο αλκοολικός ακόμα και όταν είναι εκεί, είναι απών. Όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, τους κατατρώνε οι ενοχές και αναρωτιούνται «τι έφταιξα; Πού έχω κάνει λάθος; Είμαι πραγματικά τόσο ανεπαρκής ώστε να με παραμελεί και να με πε­ριφρονεί τόσο;» Σ’ αυτά προστίθενται και οι κοινωνικοί φόβοι, καθώς και η ντροπή: «μας άκουσαν οι γείτονες χτες τη νύχτα; Τι θα λένε για μας ; Μήπως έχουν καταλάβει ;» Σε κοινωνικές ή οι­κογενειακές συγκεντρώσεις, παρακολουθούν με αγωνία πόσο θα πιει ο αλκοολικός, φοβούνται μήπως παραφερθεί και ρεζιλευτούν, μήπως δεν τους θέλει πια κανείς για παρέα.

Το χειρότερο είναι ότι κρατούν κλειδωμένα μέσα τους όλα τα συναισθήματα, πιστεύοντας ότι δεν κάνει να μιλήσουν σε κανέ­να για να μην εκτεθούν και εκθέσουν και τον άνθρωπο τους. Αυτό το κλείσιμο τους υπονομεύει τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση. Η συνεχής προσπάθεια να ελέγξουν τον αλκοολικό, τους κάνει να χάνουν τον έλεγχο της δικής τους ζωής, όλες οι κινήσεις γίνονται σε συνάρτηση με την κατάσταση του αλκοολικού. Η δι­κή τους ζωή, οι δικές τους ανάγκες μπαίνουν στο περιθώριο.

Η ΠΙΚΡΗ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ

Η πιο συνηθισμένη πλάνη είναι ότι οι σύντροφοι, φίλοι, συγ­γενείς του αλκοολικού είναι απόλυτα πεπεισμένοι ότι αν αυτός δεν έπινε, εκείνοι δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα, η ζωή τους θα κυλούσε ομαλά, σχεδόν τέλεια. Ούτε καν υποψιάζονται ότι αυ­τά τα σκοτεινά, δυσάρεστα συναισθήματα που τους κυριεύουν, ο φόβος, ο θυμός, η ντροπή, η αυτολύπηση, βρίσκονται μεσάτους από τα παιδικά τους χρόνια και τώρα απλά προσφέρεται πολύ κατάλληλη η ευκαιρία να εκδηλωθούν. Στην προσπάθεια να υπερ­καλύψουν την κατωτερότητα, την ντροπή, ζούσαν ανέκαθεν με κάποιους άκαμπτους, αυστηρούς κανόνες πειθαρχίας κοπιάζο­ντας να έχουν τα πάντα υπό έλεγχο.

Μέσω του αλκοολικού θεωρούν δικαιωμένο τον εαυτό τους να έχει τέτοια συναισθήματα και δεν είναι σε θέση να διακρίνουν ότι αυτά πηγάζουν από ένα παρελθόν όπου έτυχαν παρόμοιας ανα­ξιόπιστης και αντιφατικής μεταχείρισης, που τους προκαλούσε ύλη αυτή τη συναισθηματική αγωνία, απογοήτευση και σύγχυση. Περιμένουν, ελπίζουν, εξουθενώνονται στην προσπάθεια να πά­ρουν τρυφερότητα, συναισθηματική στήριξη, κατανόηση από κάποιον που δεν έχει να τα προσφέρει, αυτά ούτε στον εαυτό του. Αν τα είχε, δεν θα είχε εξαρτηθεί από μια ουσία που τον οδηγεί στον ξεπεσμό και στον θάνατο.

Θα χρειαστεί να γιατρευτούν από το παρελθόν, να απαγκι­στρωθούν απ’ αυτό, να το αφήσουν να είναι πραγματικά περα­σμένο, να επικεντρωθούν στη σημερινή τους ζωή. Έτσι θ’ απα­γκιστρωθούν και από τη μάταιη προσπάθεια να ελέγξουν το αν και πόσο θα πιει ο άρρωστος τους.

Αν οι σύζυγοι, τα παιδιά, αδέλφια, φίλοι, μπορέσουν να ανα­γνωρίσουν την αναγκαιότητα να παραιτηθούν από το έργο σωτηρίας του αλκοολικού και αντ’ αυτού να φροντίσουν τον παραμελημένο εαυτό τους, κι αν εγκαταλείψουν τη φίλαυτη και περήφανη πεποί­θηση ότι μπορούν να τα καταφέρουν όλα μόνοι τους, τότε έχουν κά­νει το πιο σημαντικό βήμα για να δώσουν καινούριο νόημα στη ζωή τους και να την χτίσουν σε νέες, πιο απλές αλλά πιο γερές βάσεις.

Στην πορεία τους αυτή, σίγουρα μπορούν να βοηθηθούν από έναν ψυχοθεραπευτή που βέβαια να κατέχει το θέμα του αλκο­ολισμού αλλά και να έχει εμβαθύνει στο πρόγραμμα των ΑΑ,το πιο πλήρες και πιο δοκιμασμένο σε χρονική διάρκεια και αριθ­μό ατόμων, αλλά με το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας στην πλή­ρη κοινωνική επανένταξη του αλκοολικού.

Για την οικογένεια του αλκοολικού, υπάρχουν αντίστοιχες ομά­δες βοήθειας, οι ΑΛΑΝΟΝ. Οποιαδήποτε ψυχοθεραπευτική κα­τεύθυνση και να επιλέξει κανείς, είναι απαραίτητο να επισκέπτε­ται και τις ομάδες αυτές. Χωρίς να τις συντονίζει κάποιος «ει­δικός» λειτουργούν με την πλήρη δυναμική της ομάδας και δρουν πράγματι ψυχοθεραπευτικά.

Επειδή απαρτίζονται από ομοιοπαθείς, παρέχουν από πρώτο χέρι απαραίτητες πληροφορίες για την εξάρτηση από το αλκοόλ και από τον αλκοολικό. Το απείρως πολυτιμότερο όμως που προ­σφέρουν, είναι η αναφορά σε μια δύναμη ανώτερη από καθετί το ανθρώπινο. Μέσα στις ομάδες αυτές μπορεί κανείς, πάντα με τη στοργική συμπαράσταση των υπόλοιπων μελών, να ασκηθεί ώστε να διακρίνει και να εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους αγα­πημένους του στη στήριξη και καθοδήγηση απ’ αυτή την ανώτε­ρη δύναμη.

ΔΕΣΠΩ ΚΩΒΑΙΟΥ,

Ψυχολόγος -Κοινωνική Παιδαγωγός – Ψυχοθεραπεύτρια

Copyright © 2002 ΣΙΜΩΝΗ Ξ. και ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΓΚΥΡΑ»

Δ.Α. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΒΕΕ

 

Υποπτεύεστε πως μπορεί κι εσείς ο ίδιος/η ίδια να πάσχετε από συνεξάρτηση; Ανακαλύψτε το απαντώντας με ένα «ναι» ή ένα «όχι» στις ακόλουθες απλές ερωτήσεις.

Ερωτηματολόγιο Αυτό – εξέτασης για το οικογενειακό περιβάλλον και τους φίλους των αλκοολικών

• Ανησυχείτε για κάποιον δικό σας που πίνει; Είστε μελαγχολικός ή μπερδεμένος ή/και νευρικός;
• Χάνετε συχνά τον ύπνο σας, με την αγωνία τι μπορεί να έχει συμβεί στον άνθρωπό σας που πίνει;
• Σας καταβάλλουν πολλές φορές οι φόβοι σας;
• Ξεσπάτε στους άλλους για όσα σας απογοητεύουν;
• Προσπαθείτε με ψέματα και τεχνάσματα να καλύψετε το πρόβλημα που έχει ο άνθρωπός σας με το ποτό;
• Νιώθετε ενοχές για τα προβλήματά του/της;
• Ντρέπεστε για όλη αυτή την κατάσταση;

Προσοχή! Ακόμα και μια μόνο θετική απάντηση σε μια από τις παραπάνω ερωτήσεις σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα με το αλκοόλ και πρέπει να ζητήσετε αμέσως βοήθεια!